Nechusztan, wiara i klątwa. (Homilia na IV niedzielę Wielkiego Postu).

 W pismach Platona jest taki ciekawy fragment, gdzie filozof rozważa jak należałoby stworzyć idealnie sprawiedliwe polis. Musiałoby ono być naturalnie założone i rządzone przez mędrca. Co więcej jeśli ów mędrzec chciałby takie państwo oparte o doskonałą sprawiedliwość stworzyć, musiałby wziąć na siebie wszelkiego rodzaju przewinienia ludu. Musiałby w ten sposób ‘wchłonąć’ wszelkie pretensje ludzi o ich krzywdy, których normalnie nie można wyrównać. Zostałby okrutnie zamęczony i w konsekwencji zamordowany. Platon pisał ponad 300 lat przed Chrystusem, w zupełnie odmiennej kulturze, czy przypomina nam to coś? Oczywiście, że tak. Przypomina nam mękę Jezusa Chrystusa. Platon doszedł do tak wielkiej prawdy tego “proroctwa” mocą rozumu. Nie podjął jednak takiego dzieła. Nie był w stanie.

Dzisiejsza ewangelia zapowiada ofiarę takiego Sprawiedliwego. Chrystus bierze na siebie całą niesprawiedliwość, wszelkie grzechy. Stał się dla nas przekleństwem. Jak to? Czyż nie brzmi to jak bluźnierstwo?! Ale tak właśnie jest. Chrystus sam to przyznaje w dzisiejszej ewangelii: “Jak Mojżesz został wywyższony na pustyni, tak potrzeba aby wywyższono Syna Człowieczego”. Dlaczego Jezus odwołuje się do tej konkretnej sceny z Księgi Liczb? Jak pamiętamy za kolejne szemrania i bluźnierstwa przeciw Mojżeszowi, Bóg zesłał na Izraelitów karę w postaci wężów jadowitych, których jad uśmiercał ludzi. Gdy zrozumieli swój grzech poprosili Mojżesza by przebłagał Boga oraz odwrócił to przekleństwo od nich. Wówczas Bóg nakazał odlanie figury węża, tego samego, który ich kąsał. A więc symbol tego co złe umieścił jako posąg na palu, by ocalić ludzi przed złem. Coś takiego tkwi w naturze człowieka, który tworzy różne przedmioty, aby go chroniły – określamy to amuletami. Wyobrażenia tych rzeczy, przed którymi chcemy mieć obronę. Dla chrześcijan jest to jednak bałwochwalstwo, jeden jest tylko ‘amulet’ chroniący od złego.

Z Chrystusem jest podobnie. Krzyż przecież jest narzędziem okrutnej kary. Kto na nim umiera jest przeklęty przez społeczność. Mordercy przecież wisieli na krzyżu. Co takiego złego bierze na siebie Chrystus na krzyżu? Jakiego rodzaju przekleństwo? Św. Paweł rozjaśnia tę kwestię w Liście do Galatów 3, 10-13: “ Natomiast na tych wszystkich, którzy polegają na uczynkach Prawa, ciąży przekleństwo. Napisane jest bowiem: Przeklęty każdy, kto nie wypełnia wytrwale wszystkiego, co nakazuje wykonać Księga Prawa. A że w Prawie nikt nie osiąga usprawiedliwienia przed Bogiem, wynika stąd, że sprawiedliwy z wiary żyć będzie. Prawo nie opiera się na wierze, lecz [mówi]: Kto wypełnia przepisy, dzięki nim żyć będzie. Z tego przekleństwa Prawa Chrystus nas wykupił - stawszy się za nas przekleństwem, bo napisane jest: Przeklęty każdy, którego powieszono na drzewie - aby błogosławieństwo Abrahama stało się w Chrystusie Jezusie udziałem pogan i abyśmy przez wiarę otrzymali obiecanego Ducha. Przekleństwem są skutki grzechu który popełnia człowiek. Najpoważniejszą konsekwencją grzechu czy przekleństwem jest utrata życia daru od Boga: “Zapłatą za grzech jest śmierć” (Rz 6, 23).

Naszymi wężami jadowitymi są obecnie konsekwencje grzechu, prowadzące do śmierci, naszym wężem miedzianym, w którym jest wybawienie jest Chrystus zabity na krzyżu. Zwróceni ku Niemu, wpatrzeni w Niego oczami wiary, mamy rozwijać w sobie chrystusowe spojrzenie na grzech i cierpienie.

“Tak potrzeba by wywyższono Syna Człowieczego, aby każdy kto w Niego wierzy miał życie wieczne”. Uwierzyć… Wydaje się proste prawda? Zupełnie jak u niektórych hurraoptymistów rodem z USA, dla których wiara ogranicza się do wypowiedzenia kilku słów. Jakiej wiary chce od nas Jezus? Czego oczekuje? Św. Paweł doprecyzowuje: “Jeżeli ustami i wyznasz, że Jezus jest Panem, wi w sercu swym uwierzysz, że Bóg go wskrzesił z martwych - będziesz zbawiony” (Rz 10, 9). Czym jest wiara biblijna? Nie jest wiarą jedynie deklaratywną. Nie wyznajemy jej tylko ustami, ale potwierdzamy sercem (duszą, całym naszym jestestwem).

Ks. Józef Sadzik, gorliwy duszpasterz polskiej emigracji paryskiej, twórca serii “Znaki Czasu” i autor wstępu do przekładów “Księgi Psalmów” i “Księgi Hioba” Czesława Milosza, twierdzi, że nasze współczesne rozumienie wiary jest znacząco różne od tego biblijnego. Dla nas wiara jest jakimś dopełnieniem naukowej wizji świata. Tam gdzie nie sięgnie rozum, tam potrzebny jest Bóg. Gdy jednocześnie zakres nauki poszerza się, zakres wiary maleje. Naukowo można coraz więcej wytłumaczyć, a Bóg staje się jakąś kłopotliwą hipotezą. Wiara jako przeciwstawienie lub dopełnienie wiedzy jest skazana na porażkę. W Biblii nie ma tego typu ludzi “wierzących”, są ludzie, którzy całą swą egzystencję złożyli w ręku Boga, a nic nie wskazywało na ich ocalenie. Hebrajskie słowo aman, oznacza poczucie stałości stabilności, pewności, mocy. Bóg jest dla takiego wierzącego jest jak twierdza, góra niewzruszona. Gdzie tu miejscu na niepewność?

Jak widać po wielu psalmach pokutnych, błagalnych i pochwalnych, większość z nich opisuje człowieka, który znalazł się w trudnym położeniu. Przyjaciele – zdradzili, jest sam, wokół wrogowie i prześmiewcy, którzy czyhają na jego życie. To dokładnie proroctwo o Jezusie. Skoro te pieśni powstały w ciężkim doświadczeniu a zostały włączone do kanonu PŚ, świadczą o tym, że Bóg nie zawiódł szczerze mu ufających.

Uczeń św. Pawła mówi że "wiara jest poręką tych dóbr, których się spodziewamy, dowodem rzeczywistości niewidzialnych, których twórcą jest sam Bóg (Hbr 11,1). “Dowód”, czyli hipostasis, to co jest ukryte, stoi pod, jest dla ludzi wierzących jakby zalążkiem tego co w niebie: “Królestwo Boże już jest pośród Was”. Myślę, że współcześnie najlepiej świadczą o tym różnego rodzaju składane świadectwa przemiany ludzi. Mając to życie, oni nie chcą tamtego, mimo, że często opływali w dostatki. Oni są ludźmi silnymi. To w końcu oni budzą wiarę dzisiejszego polskiego kościoła. Obecny kościół, I to nie tylko w Polsce jest zastraszony, bo jeśli Bóg staje się hipotetyczny, trzeba się kłaniać światu. Dlatego to nasze próby włączania się w nowoczesność świata wypada fatalnie. “Tego rodzaju odnowa czyni z nas wierzących błaznów” jak mówi ks. J. Sadzik.

Wiara jest dziś często rozpatrywana jako postawa egzystencjalna, czyni się to niejako w kontrze do czasów minionych, gdy wiara była przede wszystkim aktem intelektu (św. Tomasz z Akwinu). Ale do tak pojmowanej wiary, częstokroć mieszanej z miłością i nadzieją, wkradł się według Romano Amerio pyrronizm (czyli sceptycyzm). Prostym przykładem były słowa napisane przez francuskiego teologa Jeana Sullivana: “nie można być pewnym tego, w co się wierzy”. U Sullivana, przez zaowalowane myślenie, pewność bierze się z nieugruntowanej wiedzy, lecz Amerio stwierdza, że jest wprost przeciwnie. Pewność przecież wynika z wiedzy pogłębionej. Poprzez krytykę rozumu wielu teologów odebrała niestety wierze pewność. Tę pewność, która wszak wyrażała się w pierwotnym znaczeniu wiary jako skały, opoki. Czymś co po prostu j e s t i nie zawodzi. Oby Kościół w Europie za jakiś czas przez to nie dawał wyrazu postawie, którą Romano Amerio określił jako “wierzcie we mnie, który sam w siebie nie wierzę”...

Cała Wielka i Święta Tradycja ojców kościoła przypomina nam wszak, że jest możliwym i całkowicie realnym godzenie pewności wiary i głoszenie Boga nieznanego, całkowicie transcendentnego wobec świata. Jest to teologia apofatyczna, która orzeka o Bogu przez negację. Konkludując zakończmy słowami słynnego Romano Amerio: “wiara jest niewzruszonym przeświadczeniem, które odrzuca klauzulę rebus sic statibus, czyli klauzulę historyczności i wprowadza człowieka w sferę ponadhistoryczną, ponadczasową, gdzie rządzi Wszechmocny”. Jednym słowem: AMEN.

Ja, moje ego, jaźń i najważniejsze przykazanie. (Homilia piątek III tygodnia Wielkiego Postu)

”Słuchaj Izraelu! Pan jest twoim Bogiem, Pan jest Jedyny. Będziesz miłował...”. Bóg mówi Izraelu, nie zwraca się do tzw. jednostki. Mówi do Świętego Zgromadzenia z którym zawarł przymierze. Nie zwraca się w 2 os. l. poj. Nam biblijny Izrael nic nie mówi - ot historyjka narodu wybranego, kraj na Bliskim Wschodzie i tyle. Jezus powtarza to przykazanie dosłownie, nie mówi do autonomicznej jednostki, mówi do Izraela. W świetle nauk św. Pawła (Rz 2, 29) oraz Apokalipsy św. Jana to Kościół jako “mistyczne” ciało Chrystusa jest Nowym Izraelem. Izrael to Zgromadzenie Pana. Dla nas jest to ważna wskazówka jak mamy interpretować to przykazanie. Po pierwsze serce, dusza, umysł, moc możemy traktować jako synonimy, wyrażające różne aspekty tego co nazwiemy za Romanem Ingardenem ośrodkiem sił duchowych i wolitywnych (a co scholastyka nazwała duszą rozumną i nieśmiertelną). Po drugie, serce, dusza jest tożsamością przekraczającą nasze ja, obejmuje c a ł o ś ć naszego istnienia.

Jezus nie mówi do mnie jako do jednostki: “Będziesz miłował...” Jezus mówi do Izraela, do Kościołą, który jest jego Ciałem, wypełnionym duchem chrystusowym, Duchem Świętym. Nie mówi do mojego jednostkowego ego. Dla Jezusa człowiek nie jest jednostką. Jezus nie jest liberałem. Nie znaczy to rzecz jasna by Jezus negował osobowy charakter chrześcijanina. Przeciwnie, On nadaje mu s e n s. Osoba ma szersze znaczenie niż jednostka, ego. Moja jaźń to całość mnie wraz z całym światem, który mnie otacza, a który stanowi o moich tożsamościach/tożsamości. Pełny rozwój osoby wiąże się nie z rozwojem naszego Ja, jakimś samodoskonaleniem, ale z utożsamieniem z Chrystusem. Teologia wschodnia określa to mianem przebóstwienia.

Św. Paweł znał doskonale to doświadczenie: “Teraz zaś już nie ja żyję, lecz żyje we mnie Chrystus. Choć nadal prowadzę życie w ciele, jednak obecne życie moje jest życiem wiary w Syna Bożego, który umiłował mnie i samego siebie wydał za mnie” (Ga 2, 20). Motyw wewnętrznego, duchowego człowieka, który jest w naszym wnętrzu jest motywem, który nieustannie przewija się u św. Pawła (zob. Rz 7, 22 i1 Kor 15,45). Co św. Paweł przez to rozumie? Kim jest ten wewnętrzny człowiek?

W świetle klasycznej filozofii nasz intelekt jest zdolny do myślenia abstrakcyjnego do uchwycenia idei, co czyni go pokrewnym Absolutowi i inteligibilnemu światu aniołów (choć jest to na razie tylko intuicyjne przypuszczenie,weryfikowane tylko wewnętrznym doświadczeniem). W naszym wnętrzu, w wyższych partiach umysłu przez modlitwę mamy przystęp do Boga, możemy się z Nim spotkać. Księga Rodzaju mówi, że jesteśmy stworzenia na obraz i podobieństwo Boga. Ów obraz został zniekształcony po grzechu pierworodnym. Zanim to podobieństwo odkryjemy, musimy przejść drogę oczyszczenia z grzechu. Tradycyjna katolicka nauka o mistycyzmie opiera się na trójpodziale wziętym z neoplatonizmu (ale z powodzeniem można ją oprzeć i potwierdzić w Biblii). Jak twierdzi Paul Evdokimov, Mojżesz najpierw rozmawiał z Bogiem w światłości, następnie w obłoku, a na końcu Mojżesz kontemplował Boga w ciemności. Pierwszy szczebel gr. praksis lub katharsis polega na oczyszczeniu, którego szczytem jest apatheia – wolność wobec rzeczy stworzonych. Drugi stopień nazywany oświeceniem odnosi się do poznawania Boga w jego dziełach, Imionach, które to poznanie przekracza świat zmysłowy. Trzeci stopień zjednoczenie oznacza intuicyjne poczucie obecności Boga – jest ono doświadczeniem mistycznym. “Jest to redukcja ego do jaźni jako obrazu Bożego w duszy.” (P. Evdokimov, “Prawosławie”, s. 140).Całość pracy drogi do Boga określimy jako synergię - wspólne dzieło Boga i człowieka. O ile na pierwszym etapie ważna jest nasza praca, nasza wolna, o tyle następne etapy są sprawą Bożej ł a s k i.

Czego chce od nas Bóg, mówiąc byśmy miłowali całym sercem, duszą etc? Na pierwszym etapie człowiek przez ascezę ma zapanować nad sferą pożądania i uczuć. Oczyszczają się takie władze duszy jak pamięć i wyobraźnia. Masz rozproszenia na modlitwie? Pokusy? Bardzo dobrze, to czytelny znak oczyszczenia. W dalszej pracy poprzez dary Ducha Św. Jak: Mądrość, Rozum, Rada, Umiejętność człowiek doskonali swoje sumienie, intelekt i wolę, by w trzecim etapie dojść do wyższych warstw intelektu i woli, które są zjednoczone z Bożą wolą i intelektem. Uczciwie przyznajmy - nie są to etapy wyłącznie radosne i uczuciowe. Taką duchowość lepiej wsadzić sobie do kieszeni i iść gdzie indziej. Są to momenty duchowych prób o wiele cięższych niż pokusy cielesne. Nie na darmo wielcy mistycy mówili o nocy ducha. Chwała Bogu, że tak ustalił prawa natury, że po nocy wstaje nowy dzień.

Jod (Homilia na środę III tygodnia Wielkiego Postu)

 Ile przykazań w życiu złamałeś? Ja osobiście w swojej 35 letniej karierze przekroczyłem chyba już wszystkie 10. W czasach Jezusa, nie było łatwiej. Żydzi spierali się o to jak wypełnić przykazania Tory, których było aż 613… Jezus w dzisiejszej ewangelii mówi, że ani jedna jota nie przeminie z Prawa. On nie przyszedł znieść Prawo i Proroków, ale je wypełnić. Dodatkowo mówi, że nasza sprawiedliwość ma być większa niż faryzeuszy. Pojawia się pytanie: czy Jezus nie wkłada nam jeszcze większego ciężaru na plecy?

Aby zrozumieć, co Jezus miał na myśli, spójrzmy na kontekst historyczny żydowskich sporów o Prawo. Ówczesny spór o wypełnianie Prawa ogniskował się wokół dwóch postaci: Szammaja i Hillela Starszego. Szammaj słynął ze szczegółowego studiowania Tory i drobiazgowego podejścia do zachowania wszystkich 613 przykazań ST. Ów drugi zasłynął z powiedzenia, że "Tora właściwie polega na tym, aby nie czynić krzywdy bliźniemu, reszta jest komentarzem". Jezus sformułował podobną zasadę w formie pozytywnej: “Co byście chcieli, żeby wam ludzie czynili, i wy im czyńcie. Albowiem na tym polega Prawo i Prorocy” (Mt 7, 12). A więc Jezus pod tym względem zaliczał się do szkoły Hillela.

Apostołem, który najbardziej skupiał się na kwestiach uczynków Prawa był św. Paweł, nota bene, uczeń Gamaliela - wnuka Hillela Starszego. Dla św. Pawła Prawo jest duchowe, człowiek cielesny. Przez znajomość przykazań człowiek zyskuje jedynie świadomość grzechu: “Nie wiedziałbym bowiem, co to jest pożądanie, gdyby Prawo nie mówiło: Nie pożądaj” (Rz 7 , 7). Prawo zostało dane Izraelowi jako wychowawca (Ga , 19) dopóki nie zostanie dany obiecany Mesjasz potomek Abrahama.

Jeżeli ktoś wedle Pawła polega na uczynkach prawa, ciąży na nim przekleństwo i czeka go śmierć. Podobnie jest z nami, gdy usiłujemy zachowywać przykazania ze względu na literę prawa. Nie uda się, prędzej czy później – upadniemy w grzech. Litera zabija, duch ożywia (2 Kor , 6). Jednocześnie św. Paweł zwraca uwagę, że to wcale nie znaczy, że jesteśmy zwolnieni z tego Prawa, albo że mamy grzeszyć. Jest inna droga do wypełnienia Prawa. O tym mówi Nowy Testament oraz nauczanie Jezusa.

Jezus mówi, że przyszedł wypełnić Prawo, ale czym chce je wypełniać?

Gdy uczeni w Piśmie go pytają, które przykazanie jest największe, odpowiada: “Będziesz miłował Pana Boga swego...”. W innym miejscu powie: “Przykazanie Nowe daję wam, abyście się wzajemnie miłowali” (J 13, 34) Nowe przykazanie, które ma pełną ciągłość Starego Przymierza: “Nie pisze Wam nowego przykazania, lecz stare przykazanie, które mieliście od początku” (1J 2, 7). I św. Paweł potwierdza tę naukę: “Kto miłuje bliźniego wypełnił prawo” (Rz 13, 😎.

A więc wypełnieniem Prawa, o którym mówi Jezus jest miłość.

Współczesne spojrzenie żydowskie na Prawo nie jest tak odległe od chrześcijańskiego. Ortodoksyjny żydowski teolog Abraham Joshua Heschel w swojej książce “Bóg szukający człowieka” analizuje pytania o racjonalny sens Prawa, które stawiają współcześni amerykańscy Żydzi. Nie można według wielkiego rabina rozpatrywać Prawa w oderwaniu od religii, pobożności, ograniczając je do kategorii czystego rozumu. Tylko całościowa wizja człowieka, która będzie zawierać religijne pojęcie tajemnicy, pozwoli nam pojąć sens Prawa. Istotą religii jest to co niewysłowione, tam gdzie rozum musi ustąpić: “Nakaz pobożności jest tajemnicą, wobec której człowiek ogranicza się do czci i milczenia. W stechnicyzowanym społeczeństwie, gdzie religia staje się jedynie funkcją, także pobożność okazuje się narzędziem, które ma zaspokoić potrzeby człowieka […] Istota religii nie polega na zadośćuczynieniu ludzkim potrzebom. Dopóki człowiek będzie postrzegał religię jako źródło zaspokojenia ludzkich potrzeb, będzie służył nie Bogu, lecz sobie samemu” (ss. 431-433).

Sensem Prawa jest służba Bogu. Pobożne uczynki prawa - micwot, które tak krytykuje św. Paweł – są czystym wyrazem Boga w świecie. Wedle Psalmu 119 micwa, czyli wypełnianie nakazu prawa, staje się w człowieku uwewnętrznioną pieśnią, którą serce powtarza rytmicznie. Przestrzeganie Prawa jest wyrazem pełnienia woli Boga, a jak wiemy z katolickiej scholastyki aktualizacją woli jest miłość...

W pierwotnym chrześcijaństwie zniekształcano naukę św. Pawła, jakoby Prawo chrześcijanina nie obowiązywało. Problem poruszył św. Piotr w swoim drugim liście (2P 3, 16). Tymczasem, jak zaznacza Romano Amerio w znamienitym dziele pt. “Iota Unum”: trzeba pamiętać, “że doktryna katolicka naucza, że do miłości należy też posłuszeństwo przykazaniom i że zasada miłości każe człowiekowi dostosować swoją wolę do ładu moralnego, jaki wynika z Prawa Bożego”. Jezus mówi: “jeżeli mnie miłujecie będzie zachowywali moje przykazania” J 14, 15. Nie można, ot tak, przeciwstawiać Prawa Duchowi. Co więc oznaczają słowa św. Pawła z 1 Tm 1, 9: “Prawo nie dla sprawiedliwego jest przeznaczone”? Romano Amerio odpowiada: wcale nie to, że sprawiedliwym Prawo nie jest dane, lecz że nie jest narzucone. Prawo dla sprawiedliwego jest czymś zinterioryzowanym, sprawiedliwy po prostu przyswaja je z miłości (por. Jr 31, 33). Miłość Boga i bliźniego sprawia, że poniekąd w sposób automatyczny człowiek wypełnia Prawo, nie ze względu na samo przykazanie, moralność, estetykę etc. Wypełnia bo kocha i wie, że jest kochany.

77 razy (Homilia na ewangelię wtorku III tygodnia Wielkiego Postu).

 Zazwyczaj kojarzymy Stary Testament z zasadą „oko za oko, ząb za ząb”. Tymczasem dobrze by było, gdyby na tym poprzestano. Było nawet gorzej. Jeżeli chcemy szukać źródła trzymania przez człowieka uraz i gniewu w sercu, musimy cofnąć się aż do Kaina bratobójcy. Po zabójstwie Abla Bóg rzekł Kainowi: "Tułaczem i zbiegiem będziesz na ziemi!»Kain rzekł do Pana:«Zbyt wielka jest kara moja, abym mógł ją znieść. Skoro mnie teraz wypędzasz z tej roli, i mam się ukrywać przed tobą, i być tułaczem i zbiegiem na ziemi, każdy, kto mnie spotka, będzie mógł mnie zabić! »Ale Pan mu powiedział: «O, nie! Ktokolwiek by zabił Kaina, siedmiokrotną pomstę poniesie!»Dał też Pan znamię Kainowi, aby go nie zabił, ktokolwiek go spotka" Rdz 4, 12-14.

Widzimy, że Bóg dopuszcza pewnego rodzaju barierę w postaci zemsty, aby powstrzymać ludzi przed wzajemnymi rzeziami. Jednak to zawodzi. 'Usposobienie człowieka jest złe". Już kolejne pokolenia postępują w moralnej degrengoladzie jak to widzimy w postaci Lameka. Ów rzekł do swych żon: "Słuchajcie, co wam powiem, żony Lameka. Nadstawcie ucha na me słowa: gotów jest zabić człowieka jeśli mnie zrani, i dziecko jeśli zrobi mi siniec. Jeśli Kain miał być pomszczony siedmiokrotnie, to Lamek siedemdziesiąt siedem razy". Rdz 4, 23-24

W naszych dziejach średniowiecznych zemsta wielopokoleniowa nazywała się wróżdą - i chociaż chwała Bogu – czasy zemsty zbiorowej się skończyły, my często nadal myślimy w kategoriach zbiorowej winy, która ma się przekładać na następne pokolenia. I w naszej podświadomości gromadzimy często urazy, krzywdy, za które mimowolnie mścimy się na innych.

Koniec końców, istnieje coś co niemiecki Karl Jaspers nazwał winą metafizyczną, za którą odpowiedzialność bierze człowiek (ludzkość). Jednakże na końcu równania rachunków za winy i zbrodnie nie ma wyników dodatnich. Jest wynik ujemny – śmierć. Św. Paweł nie miał żadnych wątpliwości, każdy zgrzeszył z Prawem czy bez Prawa: "I stąd każde usta powinny zamilknąć i cały świat musi się uznac winnym wobec Boga" Rz 3, 19 Choćbyśmy się chlubili naszą sprawiedliwością i wspominali nasze krzywdy, przed Bogiem nikt prawy nie ostoi się, gdy będzie domagał się sądu.

W Bogu na szczeście akt sprawiedliwości łaczy się nie tylko z wyrównaniem krzywd, ale i z naddatkiem. Bóg chce uczynić więcej, u Niego "miłosierdzie odnosi triumf nad sądem" Jk 2, 13. On nie tylko uleczy rany. W Jego naturze leży pomnożenie dobra. Jeżeli Sprawiedliwość i miłosierdzie są atrybutami Boga, jego Imionami tożsamymi z Nim samym, nie ma między nimi sprzeczności czy jakiejś walki jak np. w popularnym obrazowaniu, że Bóg jedną rękę podnośi na świat chcąc go ukarać, a drugą ręką powstrzymuję sam siebie...

Życie, które nam chce podarować Jezus zaczyna się od pojednania. Ale nie takiego pojednania jak między ludźmi bywa: osoby pojednane są nadal "naczyniami potłuczonymi" jak to określił abp. A. Ballestrero. Obserwując osoby pojednane nie możemy uwolnić się od pewnego pesymizmu. Miedzy nimi nie będzie nigdy jak dawniej.

Prawdopodobnie to do historii Kaina i Lameka nawiązuje dzisiejsza ewangelia o pojednaniu i przebaczaniu 77 razy. Liczba ta oznancza pełnię, doskonałość. Jezus czyni wszystko nowe. Na krzyżu zawoła "Ojcze przebacz im, bo nie wiedzą co czynią". Trudno nam przebaczać, odczuwamy krzywdy, zranienia ale " W Imię Chrystusa prosimy: pojednajmy się z Bogiem" 2 Kor 5, 20b. On daruje nam swoje pojednanie, w którym nie ma pamięci grzechu, jest jeszcze bogatsza łaska.Nie odrzucajmy tego daru. Czasami narzekamy, bądź powątpiewamy o skuteczności naszych modlitw. A czy pamiętamy, że warunkiem wysłuchania modlitwy chhrześcijanina jest przebaczenie i pojednanie właśnie? "Chę więc, aby mężczyźni, modlili się w każdym miejscu, podnosząc ręce czyste bez gniewu" 1 Tm 2, 8. Jeżeli modlisz się a nie otrzymujesz, być może chowasz urazę w duszy? Czas pojednać się z Bogiem! A czasu tego według biblii jest niewiele, póki jesteśmy w drodze, bo jeszcze tej nocy zażądają naszej duszy! "Jeśli dziś usłyszyszycie jego głos nie zatwardzajcie waszych serc". Ps 95, 8.

V Niedziela Wielkiego Postu - komentarz liturgiczny

Dzisiejszą liturgię słowa zaczyna kapłan od antyfony z pierwszych wersetów Psalmu 43, który niegdyś kapłan na przemian z ministrantem odmawiał na rozpoczęcie każdej mszy. Jest to psalm odwołujący się do Bożego trybunału Sprawiedliwości przeciw osądowi złych ludzi. Męka Jezusa Chrystusa jest coraz bliżej. Przypomina nam o tym zwyczaj zasłaniania krzyża i obrazów świętych, aż Wielkiego Piątku.

Co nam mówią teksty mszalne o wierze chrześcijanina? Kolekta wzywa nas dzisiaj do naśladowania miłości Jezusa. Ten proces zostaje pogłębiony poprzez Modlitwę nad Darami, która objaśnia że: poznanie prawd wiary wiąże się z oczyszczeniem grzechów. Postcommunio ujawnia nam tajemnicę w jaki sposób eucharystia trwa w nas również po mszy św. – modlimy się abyśmy byli żywymi członkami Chrystusa, którego Ciało i Krew Spożywamy. Jest to o tyle istotne, iż „ile razy spożywamy ten chleb i pijemy z tego kielicha, głosimy śmierć Pańską, aż przyjdzie”. Najlepszy wyraz tej zbawczej śmierci, wyraża się nie przez ustne deklaracje wiary, ale przez nasze wewnętrzne obumieranie dla świata, o którym mówi liturgia słowa.

W pierwszym czytaniu prorok ukazuje nam wizję Nowego Przymierza, które będzie trwałe. Przymierza, którego nie sposób złamać. Moc Ofiary Chrystusa na krzyżu jest tak wielka, że czyni zadość wszystkim grzechom. My chrześcijanie możemy śmiało mówić, że trwamy w Przymierzu pomimo grzechów (o ile nasza dusza nie kroczy ku tajemnicy nieprawości) Nie jest to naszą zasługą. Psalm 51 jest odpowiedzią na to proroctwo, opowiada o grzechu, żalu i skrusze serca, która prowadzi do odnowy ducha.

Drugie czytanie mówi o czymś co stoi absolutnie w kontrze do świata – o posłuszeństwie. Posłuszeństwie doskonałym, bo prowadzącym aż do ofiarowania swego życia. Chrystus anuluje w ten sposób nieposłuszeństwo Adama i Ewy. My również powinniśmy praktykować posłuszeństwo naszej wierze. To stąd mamy pewność, że Duch Święty w nas działa(Ga 3,5) – dzięki posłuszeństwie naszej wierze. Warto tu przypomnieć, że zasadą katolicyzmu, czymś co go konstytuuje i odróżnia od innych wyznań chrześcijańskich jest właśnie posłuszeństwo (od razu nadmieniam, że nie tyczy się w żaden sposób namawianiu przez przełożonych do rzeczy niemoralnych). Posłuszeństwo w katolicyzmie nie tyczy się tylko władzy administracyjnej biskupa, ale również Urzędowi Nauczycielskiemu, które nazywamy Magisterium Kościoła.

Czy my jako zwykli wierni możemy naśladować posłuszeństwo Chrystusa wiodące aż do ofiary życia? Owszem. W dzisiejszej ewangelii, żydzi z diaspory chcę zobaczyć Jezusa. Zostaje tu użyte przez ewangelistę słowo zobaczyć w sensie poznać, być uświadomionym. Jest to słowo, które etymologicznie jest związane z naszym słowem idea. Żydzi helleńscy chcą zdobyć wiedzę o nauce Chrystusa. Co odpowiada Chrystus?

Zapowiada im swą mękę, o której mówi używając metafory ziarna zasadzonego w ziemi, które obumiera i następnie rośnie. Kontynuuje swoją mowę odnosząc to obumieranie do ludzi: „Ten, kto miłuje swoje życie, traci je, a kto nienawidzi swego życia na tym świecie, zachowa je na życie wieczne”. Tak tłumaczy słowa Jezusa nasz lekcjonarz. Warto jednak sięgnąć głębiej do oryginału. Słowem ‘życie’ przetłumaczono greckie słowo ‘psyche’, a więc dusza – ośrodek życia intelektualno-wolitywno-uczuciowego. Z kolei ‘świat’ to tłumaczenie słowa ‘kosmos’, które możemy przetłumaczyć również jako porządek. Według Jezusa nienawiść aktualnego porządku w naszej duszy, prowadzi do ustrzeżenia życia na wieki.

Warto w tym momencie sięgnąć do nauki św. Augustyna, który wiele napisał i o duszy, i o porządku. Porządek według Augustyna jest systemem, w którym koegzystuje zarówno dobro i zło. Pojawił się wskutek przewidzenia przez Boga upadku aniołów i ludzi. Porządek jest czymś co ogranicza zło poprzez sprawiedliwość. Pierwotnie tak nie było. Pierwotnie w duszy i we wszechświecie istniał inny porządek. Nie było wymieszania dobra i zła, lecz istniało tylko dobro. Zło jako brak, niebyt pojawia się na skutek wywrócenia hierarchii w dobrym bycie.

Według biskupa Hippony świat składa się z dóbr, z których powinno się korzystać pożytecznie (utile, stanowią one środek do celu, czyli szczęścia wiecznego), i których powinno się pożądać (frui). Dla Augustyna to czego powinno się pożądać, to co daje szczęście, zbawienie, etc. To Bóg i dobra duchowe. Utile to cała reszta dóbr stworzonych. Niestety po grzechu pierworodnym ten porządek rzeczy uległ całkowitemu odwróceniu. Człowiek zaczął pożądać rzeczy stworzonych, które szczęścia mu nie dają, a do których przylega całym jestestwem.

My ludzie wierzący nie mamy w większości takiej łaski by wyzbyć się całkowicie dóbr ziemskich i żyć tylko duchowymi. Większość z nas podziwia i św. Franciszka, i św. Alberta Chmielowskiego, ale nie naśladujemy ich dróg. Wielu z nas ma rodziny, zobowiązania.
Nam św. Ignacy z Loyoli wraz z wieloma innymi ojcami, proponuje inne rozwiązanie, zawarte w fundamencie Ćwiczeń Duchowych. Dla Ignacego, celem człowieka jest Bóg, pozostałe rzeczy są po to aby mu pomagały w osiągnięciu tego celu. „Z tego wynika, że człowiek ma korzystać z nich w całej tej mierze, w jakiej mu one pomagają do jego celu, a znów w całej tej mierze winien się od nich uwalniać, w jakiej mu są przeszkodą do tegoż celu”. Nie jest istotnym tak naprawdę czy jesteśmy bogaci, czy biedni. W fundamencie Ignacego zawarta jest idea autonomii wobec świata, wolności. Ojcowie kościoła nazwą to apatheia – obojętnością wobec stworzenia i materii. W tym sensie śmierć dla świata oznacza wolność i jest drogą do życia.

Ks. Łukasz Szlak

pierwotnie tekst ukazał się w www.podwarszawskiezyciepruszkowa.pl